Çocukların sağlıklı bir yaşam sürdürebilmesi için beslenme oldukça önemlidir. Beslenme, çocukların büyüme, gelişme ve sağlıklı bir yaşam sürdürmesi için gereklidir. Ancak, günümüzde fast food tarzı gıdalar ve paketli gıdaların tüketimi artmaktadır ve bu gıdaların sağlığımıza olumsuz etkileri bulunmaktadır.
Fast food tarzı gıdaların çocukların sağlığı üzerindeki etkileri oldukça fazladır. Bu gıdaların yüksek miktarda yağ, tuz ve şeker içermesi nedeniyle çocukların obezite, kalp hastalıkları, diyabet ve diğer sağlık sorunları geliştirme riski artmaktadır. Ayrıca, bu gıdaların besin değeri düşüktür ve çocukların gereksinim duyduğu vitamin, mineral ve diğer besinleri sağlamakta yetersiz kalmaktadır.
Paketli gıdalar da benzer şekilde çocukların sağlığına zarar verebilir. Bu gıdaların çoğu, koruyucu maddeler, yapay tatlandırıcılar, renklendiriciler ve diğer kimyasallar içerir. Bu katkı maddeleri, çocukların bağışıklık sistemlerini zayıflatabilir ve alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Sık hastalanma, öksürük, geniz akıntısı, kaşıntı gibi sonuçlar doğurabilir. Çocuklar fast food tarzı veya paketli gıda tüketiyorsa mutlaka bunu sınırlandırmak gerekir.
Çöp gıda (abur cubur) nedir?
Çöp gıda: Yüksek kalorili, şeker, yağ ve beyaz un açısından zengin, besleyiciliği olmayan sağlıksız gıdalara verilen genel bir isimdir.
Bisküvi, çikolata, şeker, dondurma, kek, kurabiye, cips, jelibon gibi paketli gıdalar; kola, gazoz, meyve suyu gibi meşrubatlar çöp gıda olarak sıralanabilir. Hamburger, pizza, patates kızartması gibi fast food ürünler ve noodle, çiğ köfte, sosis, salam vb. işlenmiş ürünler de bu kategoriye dahil edilebilir.
Çöp gıda (abur cubur) neden zararlı?
Şeker, çikolata, kek gibi paketli gıdalar fazla miktarda şeker, yağ ve koruyucu madde içerir. Diş çürüklerine sebep olur. Aşırı şeker tüketimi pankreas ve karaciğerimizi olumsuz etkiler. Şeker hastalığı, obezite, karaciğer yağlanması gibi metabolizmayı ilgilendiren hastalıklara sebep olur. Kan şekerinde dalgalanmaya yol açarak vücudumuza zarar verir. Sinirlilik, hiperaktivite, konsantrasyon bozukluğu gibi davranış sorunlarına yol açabilir.
Abur cubur tüketen çocuklarda hiperaktivite görülme riski 1,19 kat daha yüksektir (Wiles NJ, 2009).
Paketli gıdalar fazla miktarda tuz içerir. Böbrek hastalıkları ve hipertansiyona zemin hazırlar.
Fast food gıdalar ve kızartmalar aşırı yağ içeriği ile fazla kalori ile kilo artışı ve obeziteye neden olur. Zeytinyağı, tereyağı gibi sağlıklı yağlar yerine doymuş yağ içeren margarin, ayçiçeği, palm yağı gibi işlenmiş yağlar hücre zarının yapısını bozar, damar sertliği, kolesterol yüksekliği ve bağışıklık sisteminin zayıflamasına yol açabilir.
Çöp gıdaların içeriği lif ve probiyotik açısından zayıftır. Barsak florasının dengesini bozarak sık hastalanma, karın ağrısı, kabızlık gibi sorunlara yol açar. Sucuk, salam, sosis gibi işlenmiş et ürünleri nitrit ve nitrat içerdiği için sindirim sırasında kanserojen bazı maddeler açığa çıkarabilmektedir. Yani kansere yol açmaktadır. Dünya sağlık örgütü işlenmiş et ürünlerinin mide ve kalın barsak kanserine yol açması nedeniyle tüketimini sınırlamayı hatta tüketilmemesini önermektedir.
Neden canımız çöp gıda çekiyor?
İki gün çiğ köfte yedikten sonra üçüncü gün ayaklarınız sizi çiğ köfteciye götürüyorsa bu tesadüf değil. Gıda endüstrisi tabiatı gereği çok satış yapmak-çok kar elde etmek üzerine kuruludur. Sizin bağımlı olmanız her gün o üründen almanız bu endüstrinin hedeflediği şeydir.
Tatlı bir şey yediğinizde beyninizde ödül sistemi aktive olur. Ve beyin otomatikman haz aldığı ödül olarak gördüğü şeyi tekrarlamak ister. Dopamin adındaki madde bu ödül sisteminde baş rol oynamaktadır. Aynı ‘Dopamin’ alkol, uyuşturucu, kumar gibi bağımlılıklarda da rol oynamaktadır. Şeker de bu maddeler gibi beynimizi uyararak bağımlılığa yol açabilir. Mono Sodyum Glutamat (MSG) gibi tatlandırıcı maddeler de benzer etki gösterir.
Dört gün boyunca kahvaltıda şeker ve yağdan zengin çöp gıda tüketen çocukların öğrenme ve hafızadan sorumlu beyin bölgesinde etkilenme geliştiği gözlenmiştir (Attuquayefio T, 2017).
Çöp gıdalar lezzetlidir. Liften fakir, şeker ve yağdan zengindir; fazla miktarda kaloriye sahiptir. Doyma hissini daha geç uyandırır ve fazla yeme isteği oluşturur. Besleyici değeri zayıf olduğu için tatmin olma ve doygunluğa ulaşma yaşanmaz. Bu da fazla tüketime yol açar. TV izleyen çocuklar reklamlar nedeniyle daha çok abur cubur istemekte, daha çok kalori almaktadır. Ekran zamanı arttıkça bu çocukların hareket miktarı da azalır. Sonuç olarak obezite riski katlanarak artar.
Çocuğumu abur cuburdan nasıl koruyabilirim?
Örnek olun:
Anne-baba olarak öncelikle sağlıklı beslenme hakkında bizlerin bilgi sahibi olmamız ve zararlı gıdalardan uzak durmamız gerekir. Çocuklarımıza öğüt vermek yerine onlara onlara örnek olmalıyız. Eve paketli gıda sokmamak iyi bir başlangıç olabilir.
Alternatif Sunun:
Evdeki abur cubur çekmecesini boşalttıktan sonraki adım bu boşluğu sağlıklı alternatiflerle doldurmak olmalı. Evde çocuğunuzun ulaşabileceği bir yerde kuruyemiş, kuru meyve, meyve, sebze bulundurabilirsiniz.
Fast food tarzı hazır gıdalar yerine evde daha içeriği belli seçenekler hazırlayabilirsiniz. Hazır pizza yerine evde bildiğiniz güvendiğiniz malzemelerle pizza yapabilirsiniz. Beyaz un/hamur yerine alternatif tam tahıllı un veya karnabahar gibi alternatif seçenekler üretebilirsiniz.
Hazır hamburger yerine evde fırında pişirdiğiniz hamburger köftesini, sebze ve turşuyla zenginleştirebilir, tam tahıllı ekmek ve fırında patates ile sunabilirsiniz.
Kural Koyun:
Biz yetişkinler dahi zararlı etkilerini bildiğimiz halde bu bağımlılıktan etkilenip irademizi kullanmakta zorlanırken çocukların bu isteğe kolaylıkla karşı koymasını beklemek hayalcilik olacaktır. Bebeklik ve erken çocukluk döneminde en ideali abur cubur türü gıdalara hiç başlamamaktır. Veya tüketiyorsa da bunu belli bir miktarda tutmaktır. Kural koyun, sınırları belirleyin ve kararlı olun. Kuralları çocuğunuzla konuşup anlaşarak koymanız yani onunla işbirliği içinde olmanız daha da etkili olacaktır. Günde bir tane paketli gıda hakkın var, diyebilirsiniz. Haftalar veya aylar geçtikçe sınırları değiştirebilir ve daraltabilirsiniz.
Plan Yapın/Zamana Yayın:
Uzun zamandır çöp gıdalarla beslenen biri için bir anda bunları bırakmak yoksunluk sendromuna yol açabilir. Sinirlilik ve gerginlik hali artabilir. ergenlik dönemindeki çocuğunuzla zaten mevcut olan gerilimin daha da artmasına yol açabilir. önce konuşup sağlıklı beslnme hakkında bilgi vermek, onu ikna etmeye çalışmak uygun olur. Yeni beslenme düzeni için bir tarih belirleyebilirsiniz. Birlikte kademeli plan yapıp, sınırlı tüketmeye başlamak ve aylar içinde iyice azaltıp tamamen bırakmayı deneyebilirsiniz. Bu süreçte çocuklar daha isteksiz olabilir. Alışagelmiş olduğu düzeni devam ettirmek isteyebilir. Bu aşamada sizin önderlik edip onu motive etmeniz uygun olur. Özellikle ilk üç haftayı tamamlayabilirseniz gerisini halletmek daha kolay olacaktır. Üç hafta barsak florasının toparlanması ve yeme arzusunun körelmesi için kritik bir periyottur.
Etiket Okuyun:
Etiket okuma alışkanlığınız olsun. Glukoz şurubu, fruktoz şurubu, MSG, palm yağı, E330 gibi katkı maddeleri içeren ürünleri kesinlikle tüketmiyoruz diyebilirsiniz. Çocuğunuza sınır koyduğunuzda bu şekilde somut ifadeler kullanmak başarı ihtimalini artıracaktır.
Şeker ilavesiz, trans yağ içermez, gluten içermez vb ifadeler çoğu zaman şaşırtmaca olabilir. Paketli bir ürün gluten içermeyip bol miktarda şeker veya tatlandırıcı içerebilmektedir. Light etiketiyle satılan pek çok üründe şeker yerine aspartam, sakarin vb tatlandırıcılar yer alabilmektedir. Paketli gıdanın içinde ne olmadığından daha önemlisi içinde ne olduğudur!
