Gelişimsel Pediatri Derneği’nin düzenlediği “Uluslararası Gelişimi İzleme ve Destekleme Rehberi (GİDR) Uygulayıcı Eğitimi Kursu” 6 Mayıs 2017’de Kocaeli ve Sakarya’dan çocuk hekimlerinin katılımıyla Kocaeli Üniversitesi’nde gerçekleştirildi.
Kurs sorumlusu Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları uzmanı Dr. Erdal Pazar yaptığı açıklamada:
“Uluslararası Gelişimi İzleme ve Destekleme Rehberi (GİDR) Ankara Üniversitesi Gelişimsel Pediatri bölümünden Prof. Dr. İlgi Ertem ve arkadaşları tarafından 20 yılı aşkın çalışmalar sonucu geliştirilmiş olan bir gelişimsel değerlendirme aracıdır. Gelişimsel sorunu olan çocukların erken tanı alabilmesi ve gerekli desteğin sağlanması amacıyla geliştirilmiştir.
Uzmanlık eğitimim sırasında Gelişimsel Pediatri rotasyonu ve GİDR eğitimi aldım. Klinik uygulamada çok faydasını gördüğüm ve kullandığım bu aracı meslektaşlarıma tanıtmak için 2 yıldır Türkiye’nin farklı illerinde kurslar düzenliyoruz. Doç. Dr. Zeynep Üstünyurt ve Dr Göksel Vatansever’in de katılımıyla Kocaeli’de de güzel ve verimli bir kurs düzenlemiş olduk. Ne kadar çok hekime, sağlık personeline ulaşırsak o kadar çok çocuğa faydalı olmuş olacağız.”
BEBEĞİN GELİŞİMİ NE DEMEKTİR? BÜYÜMEDEN FARKI NEDİR?
Bebekler bir taraftan kilo alır, boyları uzar, baş çevreleri büyür. Aylık kontrollerinde boy, kilo, baş çevresi ölçümleri yaparak büyümesini takip ederiz. Diğer taraftan görme, işitme ve dokunma gibi duyularını kullanarak çevresinde olan biteni algılar ve ailesi başta olmak üzere çevresindeki bireyler ile ilişkiye geçerek deneyimler kazanır. Başını tutma, oturma, ellerini kullanma, sesler çıkarma gibi işlevleri yerine getirmeye başlar. Buna da bebeğin gelişimi diyoruz. Gelişim; büyüme, olgunlaşma ve öğrenme süreçlerinin tümünü kapsamaktadır.
Gelişimin en hızlı olduğu dönem; beyin gelişiminin de en hızlı olduğu ilk 3 yıldır. Yapılan araştırmalar, çocukluk döneminde yaşanan olumlu ya da olumsuz koşulların erişkin yaşama olan etkisini kanıtlamıştır. Gebelik, bebeklik ve erken çocukluk döneminde yaşanan olumsuz etkiler beynin yapısal özelliklerini kalıcı olarak değiştirir ve erişkin dönemdeki duygusal, bilişsel süreçleri ve davranışları etkiler. Erken yaşta yapılan gelişimi destekleyici doğru yaklaşım ve uygulamalar ise gelişim ile ilgili ortaya çıkabilecek pek çok sorunu önlemekte, ilerleyen yaşlardaki akademik ve sosyal başarılara zemin hazırlamaktadır. Bu nedenle sağlıklı bebeklerin izleminde büyüme gibi gelişimin de değerlendirilmesi, risklerin saptanması ve erken müdahale edilmesi gereklidir.
Çocuk hekimi olarak bize başvuran ailelerin çocuklarıyla ilgili kaygıları olabiliyor. “Çocuğum 2 yaşına geldi hala yürümüyor”, “Oğlum 3 yaşında ama konuşmuyor” gibi şikayetlerle gelen pek çok anne babanın aklındaki asıl soru: “Acaba çocuğumun gelişimi yaşıtları ile uyumlu mu, gelişiminde gecikme var mı?”.
GELİŞİMSEL DEĞERLENDİRME NEDEN GEREKLİ?
Bu sorunun cevabını verebilmek için hekim olarak çocuğun normal gelişim basamaklarını bilmemiz gerekiyor. Fakat yapılan çalışmalar göstermiş ki gelişim basamaklarını ezberleyerek çocuğu değerlendirmek güvenilir değil. Bu şekilde gelişimi değerlendirdiğimizde doğruluk payı sadece %50, ki bu oran yazı tura atmak ile eşdeğerdir. Standart bir ölçüm aracı kullanarak gelişimi değerlendirdiğimizde bu oran %90’lara çıkmaktadır.
Örnek verecek olursak ‘otizm’ son yıllarda giderek artan sıklıkta karşımıza çıkmaktadır. Dil ve sosyal iletişim becerilerinde yoksunluk ve içe kapanıklık gibi belirtilerle karakterize olan Otizm, çoğunlukla aileler tarafından konuşma becerisinde gecikme ile şüphe uyandırmaktadır. Bu nedenle sağlık kuruluşuna başvurduklarında “3 yaşından önce Otizm belli olmaz, biraz daha bekleyelim” denilerek tanıda gecikmelere yol açılmaktadır. Beyin gelişiminin özellikle ilk 3 yılda çok hızlı olduğunu düşünürsek erken müdahale ile müthiş bir ilerleme kaydedebileceğimiz çok önemli kritik bir periyodu kaçırmış oluyoruz. Bu gibi sorunlar standart değerlendirme aracı kullanılmadığında karşımıza çıkabilmektedir.
Uluslararası Gelişimi İzleme ve Destekleme Rehberi (GİDR) Ankara Üniversitesi Gelişimsel Pediatri bölümü tarafından 20 yılı aşkın çalışmalar sonucu geliştirilmiş olan bir gelişimsel değerlendirme aracıdır. Gelişimsel sorunu olan çocukların erken tanı alarak yönlendirilmesi ve gerekli desteğin sağlanması amacıyla geliştirilmiştir. GİDR %87 doğruluk payıyla bu anlamda bizlere çok faydalı olan güçlü bir araçtır.
ÇOCUKLARA GELİŞİMSEL DEĞERLENDİRME NE ZAMAN YAPILMALIDIR?
Sağlıklı çocuklarda 9, 18 ve 36. aylarda gelişimsel tarama ve değerlendirme yapılması önerilmektedir.
Gelişimsel sorunlar açısından yüksek risk altında olan; prematüre bebekler, doğum sonrası dönemde yenidoğan yoğun bakım kliniğine yatırılarak izlenen, kalp-böbrek-karaciğer hastalığı gibi kronik hastalıkları olan, görme, işitme gibi duyusal sorunları saptanan, Down Sendromu gibi kromozomal ve genetik hastalıkları ya da kansızlık, anne depresyonu, hastanede yatış gibi farklı nedenlerden dolayı gelişimi risk altında olan ya da gelişimsel gecikmesi saptanan çocuklar daha sık değerlendirilmelidir.
Çocuğunuzun gelişimi ile ilgili kaygılarınız varsa (otizm, konuşma gecikmesi, yürümede gecikme, prematüre doğum vs) ya da çocuğumun gelişimine nasıl destek olabilirim, onu yarınlar için nasıl daha iyi hazırlayabilirim diyorsanız, bu konuda deneyimli bir hekime başvurabilirsiniz.
