ÇOCUKLARDA SİVRİSİNEK VE BÖCEK ISIRIKLARINDAN KORUNMA REHBERİ Doğru Ürün Seçimi ve Güvenli Uygulama Önerileri

Avatar photo

Published OnHaziran 16, 2025

Dr. Erdal Pazar Çocuk Sağlığı, Genel

1. “Minik Isırıklar, Büyük Riskler: Neden Önemsemeliyiz?”

Sivrisinek ve böcek ısırıkları çocuklarda sadece kaşıntıyla sınırlı kalmaz! İşte ciddiye almanız gereken 3 önemli neden:

  • Enfeksiyon Riski: Kaşınan ısırıklar impetigo gibi bakteriyel enfeksiyonlara yol açabilir.
  • Alerjik Reaksiyonlar: Bazı çocuklarda şiddetli şişme, nefes darlığı (anafilaksi).
  • Hastalık Taşıyıcıları: Sivrisinekler Batı Nil Virüsü, keneler Lyme hastalığı bulaştırabilir.

*Özellikle 0-5 yaş grubunda bağışıklık sistemi tam gelişmediği için risk daha yüksek!*

2. Kimyasalsız Korunma: Doğal ve Etkili Yöntemler

“Bebeğimin cildine kimyasal sürmek istemiyorum” diyen ebeveynler için:

A. Fiziksel Bariyerler

  • Cibinlikli Bebek Arabası: Özellikle 0-2 aylık bebeklerde elzem.

B. Çevresel Önlemler

  • Durgun Sular Risklidir: Bahçedeki kova, oyuncaklarda biriken suyu haftada en az 1 kez boşaltın.
  • Bitkisel Destek: Balkona lavanta, fesleğen dikin (sivrisinekler kokusundan kaçar).

C. Akıllı Giysi Seçimi

  • Açık renkli, uzun kollu kıyafetler (sivrisinekler koyu renge gelir).
  • Çorap + Kapalı Ayakkabı: Özellikle akşamüstü park gezilerinde.

3. Böcek Kovucu Spreyler:

Güvenli Kullanımın 5 Altın Kuralı

  1. Yaşa Göre Seçim:
    • 0-2 ay: Kesinlikle repellent yok! Sadece cibinlik.
    • 2 ay-3 yaş: %10-30 DEET veya Picaridin içerenler.
    • 3 yaş+: Limon okaliptüs yağı (etkinliği düşük ama doğal).
  2. Uygulama Tekniği:
    • Yetişkin eline sıkıp çocuğa sürün (ağız/göze temas ettirmeyin).
    • Günde 1 kez, sadece açık cilde (giysi altına değil).
  3. Tehlikeli Kombinasyonlar:
    • Güneş kremi + repellent karışımlarından kaçının (önce güneş kremi, 20 dakika sonra repellent).
  4. Türkiye’de Sık Yapılan Hata:
    • “Spreyi direkt yüze sıkmak” → doğrusu à Ellere sıkıp hafifçe sürün.
  5. Isırık Sonrası:

Çocuklarda Neden Özel Dikkat Gerekiyor?

Çocukların cildi yetişkinlere göre daha ince ve emilim oranı daha yüksektir. Yanlış ürün seçimi cilt tahrişinden sistemik etkilere kadar varabilen sorunlara yol açabilir. İşte bilimsel veriler ışığında hazırlanmış güncel rehberimiz:

Böcek Kovucu Aktif Maddeler ve Kullanım Kriterleri

Aktif Maddeİçerik AçıklamasıMinimum YaşEtki SüresiÖnemli Uyarılar
PicaridinSentetik ancak DEET’e göre daha güvenli2 ay+6-8 saatGöz çevresinden uzak tutun
DEET (%10-30)Altın standart kovucu2 ay+4-6 saat%30’u geçmeyen formları tercih edin
Limon Okaliptüs (PMD)Bitkisel kökenli ancak işlenmiş formu3 yaş+2-4 saatSaf uçucu yağ DEĞİL, PMD formülasyon olmalı
IR3535Hafif kokulu, düşük tahriş riskli6 ay+4-6 saatHassas ciltlerde test ederek kullanın
CitronellaBitkisel ancak kısa etkili6 ay+1-2 saatSık yenileme gerektirir

ÇOCUKLARDA BÖCEK KOVUCU AKTİF MADDELERİN YAŞA GÖRE KULLANIM REHBERİ

1. Kimyasal İçerikli Etken Maddeler

Picaridin (İcaridin)

  • Minimum yaş: 2 ay ve üzeri
  • Güvenlik profili: DEET’e göre daha az tahriş edici, kokusuz.
  • Etki süresi: %20 konsantrasyonda 8-10 saat.

DEET

  • Minimum yaş: 2 ay ve üzeri (AAP & CDC onaylı).
  • Önemli uyarılar: %10-30 konsantrasyon tercih edilmeli (%50+ çocuklarda toksik risk!).
  • Günde 1 kez, göz/ağız çevresine uygulanmaz.
  • Etki süresi: %20 DEET 4-6 saat korur.

OFF!® FamilyCare Insect Repellent IV (Unscented) (%7 DEET), Türkiye’de yok

2. Bitkisel Kökenli Etken Maddeler

Limon Okaliptüs Yağı (PMD)

  • Minimum yaş: 3 yaş ve üzeri (AAP kesinlikle 3 yaş altına önermez).
  • Doğal ama etkinliği DEET’in yarısı kadar.
  • Saf uçucu yağ değil, “PMD” içeren formülasyonlar kullanılmalı.

Citronella (Sitronella)

  • Minimum yaş: 6 ay ve üzeri (EPA onaylı).
  • 2 saatte bir yenilenmeli (etki süresi kısa).
  • Cilt tahrişi yapabilir, seyreltilmiş formları tercih edin.
  • Türkiye’de bulunan ürünler:

 

 Lavanta & Biberiye Yağları

  • Minimum yaş: 2 yaş ve üzeri (seyreltilmiş olarak).
  • Kullanım şekli: 1 damla uçucu yağ + 1 yemek kaşığı taşıyıcı yağ (hindistancevizi yağı) ile karıştırın. Direkt cilde saf sürmeyin!

Türkiye’de bulunan ürünler:

Phytoil Koruyucu Vücut Spreyi – Phytoil Flee Fly Body Sprey 150 ml (lavanta, kekik, çay ağacı, lemongrass, greyfurt) (https://www.hepsiburada.com/phytoil-koruyucu-vucut-spreyi-phytoil-flee-fly-body-sprey-150-ml-p-HBCV00004JDU5C )  

Nurse Harvey’s Organics Buzz Off sprey (Aloe Vera, Lavanta, Karanfil, Fesleğen, Sedir Ağacı, Itır Çiçeği, Lemongrass, Sitronella Yağı)  (https://www.hepsiburada.com/nurse-harvey-s-organics-buzz-off-175-ml-p-HBCV00003FXX6F )

Trukid Çocuklar Için Tamamen Doğal Organik Sivrisinek Kovucu Sprey (Organik Itır, Sedir Ağacı, Okaliptus , Limon ve Lavanta Yağı) https://www.hepsiburada.com/trukid-cocuklar-icin-tamamen-dogal-organik-sivrisinek-kovucu-sprey-118-ml-pm-HBC00000EO8G2

Heaven On Earth HonE VEGAN %100 DOĞAL VE ORGANİK içerikli Vücut Koruyucu Sprey (Sitronella, Okaliptus, lavanta, ıtır, limon, sedir) (https://www.hepsiburada.com/heaven-on-earth-hone-vegan-100-dogal-ve-organik-icerikli-vucut-koruyucu-sprey-pm-HBC00000FNXSF )

 

Sedir & Karanfil Yağı

  • Minimum yaş: 5 yaş ve üzeri (tahriş riski yüksek).
  • Kullanım: Ortam spreylerinde kullanılabilir (cilde direkt uygulanmaz).

Önce Alerji testi yapın (kol içine sürüp 1-2 saat gözleyin).

Türkiye’de bulunan ürünler:

 

YAŞ GRUPLARINA GÖRE ALTIN KURALLAR

0-2 Aylık Bebekler

  • Kesinlikle kimyasal/bitkisel kovucu uygulanmaz
  • Sadece:
    • Cibinlik kullanımı
    • İnce uzun kollu giysiler
    • Kapalı ayakkabı ve çorap

2 Ay-3 Yaş

  • Öncelikli seçenek: Picaridin içeren ürünler
  • Alternatif: %10-20 DEET içeren formüller
  • Uygulama: Ebeveyn eline sıkıp hafifçe sürülmeli. Bitkisel ürünler cilt yerine kıyafet veya cibinlik üstüne sıkılabilir.

3 Yaş ve Üzeri

  • Doğal tercih: PMD formülasyonlu limon okaliptüs ürünleri
  • Aktiviteli günler: DEET veya Picaridin içeren uzun etkili formüller

Sık Sorulan Sorular

S: DEET çocuklarda güvenli mi?
C: Evet, %10-30 konsantrasyonda 2 aydan itibaren güvenle kullanılabilir. Ancak %50+ formları çocuklarda önerilmez.

S: Bitkisel ürünler daha mı güvenli?
C: Hayır! Saf uçucu yağlar (lavanta, karanfil) 3 yaş altında risklidir. PMD gibi standardize formüller tercih edilmeli.

S: Hangi sıklıkta uygulayalım?
C: Kimyasal kovucular günde 1 kez, bitkisel olanlar 2-3 saatte bir yenilenmeli.

Kaynakça

  1. Environmental Working Group (EWG) – 2023 Guide to Bug Repellents https://www.ewg.org/consumer-guides/bug-repellents
  2. American Academy of Pediatrics (AAP) – Insect Repellent Guidelines https://www.healthychildren.org/English/safety-prevention/at-play/Pages/Insect-Repellents.aspx?_gl=1*vj3wni*_ga*OTk2OTUwMjM0LjE3NTAwNTg0MTA.*_ga_FD9D3XZVQQ*czE3NTAwNTg0MDkkbzEkZzAkdDE3NTAwNTg0MDkkajYwJGwwJGgw
  3. Türk Pediatri Kurumu – Vektör Kaynaklı Hastalıklar Rehberi

Önemli Not: Tropikal bölge seyahatlerinde mutlaka çocuk doktorunuza danışın. Bu rehber genel bilgilendirme amaçlıdır, kişisel tıbbi öneri yerine geçmez.