Gelişim Nedir? Büyümeden Farkı Nedir?

Bebekler bir taraftan kilo alır, boyları uzar, baş çevreleri büyür. Aylık kontrollerinde boy, kilo, baş çevresi ölçümleri yaparak büyümesini takip ederiz. Diğer taraftan görme, işitme ve dokunma gibi duyularını kullanarak çevresinde olan biteni algılar ve ailesi başta olmak üzere çevresindeki bireyler ile ilişkiye geçerek deneyimler kazanır. Başını tutma, oturma, ellerini kullanma, sesler çıkarma gibi işlevleri yerine getirmeye başlar. Buna da bebeğin gelişimi diyoruz. Gelişim; büyüme, olgunlaşma ve öğrenme süreçlerinin tümünü kapsamaktadır.

Gelişimin en hızlı olduğu dönem; beyin gelişiminin de en hızlı olduğu ilk 3 yıldır. Yapılan araştırmalar, çocukluk döneminde yaşanan olumlu ya da olumsuz koşulların erişkin yaşama olan etkisini kanıtlamıştır. Gebelik, bebeklik ve erken çocukluk döneminde yaşanan olumsuz etkiler beynin yapısal özelliklerini kalıcı olarak değiştirir ve erişkin dönemdeki duygusal, bilişsel süreçleri ve davranışları etkiler. Erken yaşta yapılan gelişimi destekleyici doğru yaklaşım ve uygulamalar ise gelişim ile ilgili ortaya çıkabilecek pek çok sorunu önlemekte, ilerleyen yaşlardaki akademik ve sosyal başarılara zemin hazırlamaktadır. Bu nedenle sağlıklı bebeklerin izleminde büyüme gibi gelişimin de değerlendirilmesi, risklerin saptanması ve erken müdahale edilmesi gereklidir.

Anne Babaların Aklındaki Sorular

Çocuk hekimi olarak bize başvuran ailelerin çocuklarıyla ilgili kaygıları olabiliyor. “Çocuğum 2 yaşına geldi hala yürümüyor”, “Oğlum 3 yaşında ama konuşmuyor” gibi şikayetlerle gelen pek çok anne babanın aklındaki asıl soru: “Acaba çocuğumun gelişimi yaşıtları ile uyumlu mu, gelişiminde gecikme var mı?”.

Bu sorunun cevabını verebilmek için hekim olarak çocuğun normal gelişim basamaklarını bilmemiz gerekiyor. Fakat yapılan çalışmalar göstermiş ki gelişim basamaklarını ezberleyerek çocuğu değerlendirmek güvenilir değil. Bu şekilde gelişimi değerlendirdiğimizde doğruluk payı sadece %50, ki bu oran yazı tura atmak ile eşdeğerdir. Standart bir ölçüm aracı kullanarak gelişimi değerlendirdiğimizde  bu oran %90’lara çıkmaktadır.

GİDR (Gelişimi İzleme ve Destekleme Rehberi)

Uluslararası Gelişimi İzleme ve Destekleme Rehberi (GİDR) Ankara Üniversitesi Gelişimsel Pediatri bölümü tarafından 20 yılı aşkın çalışmalar sonucu geliştirilmiş olan bir gelişimsel değerlendirme aracıdır. Gelişimsel sorunu olan çocukların erken tanı alarak yönlendirilmesi ve gerekli desteğin sağlanması amacıyla geliştirilmiş, Uluslararası geçerliliği olan bir yöntemdir. GİDR %87 doğruluk payıyla bu anlamda bizlere çok faydalı olan güçlü bir araçtır.

Sağlıklı çocuklarda 9, 18-24 ve 36. aylarda gelişimsel tarama ve değerlendirme yapılması önerilmektedir.

Gelişimsel sorunlar açısından yüksek risk altında olan; prematüre bebekler, doğum sonrası dönemde yenidoğan yoğun bakım kliniğine yatırılarak izlenen, kalp-böbrek-karaciğer hastalığı gibi kronik hastalıkları olan, görme, işitme gibi duyusal sorunları saptanan, Down Sendromu gibi kromozomal ve genetik hastalıkları ya da kansızlık, anne depresyonu, hastanede yatış gibi farklı nedenlerden dolayı gelişimi risk altında olan ya da gelişimsel gecikmesi saptanan çocuklar daha sık değerlendirilmelidir.

Çocuğunuzun gelişimi ile ilgili kaygılarınız varsa (otizm, konuşma gecikmesi, yürümede gecikme, prematüre doğum  vs) ya da çocuğumun gelişimine nasıl destek olabilirim, onu yarınlar için nasıl daha iyi hazırlayabilirim diyorsanız, bu konuda deneyimli bir hekime başvurabilirsiniz.